زلزله، چگونگی ایجاد ، امکان پیشگویی و راه های کاهش تلفات و خرابی ها – بخش دوم

📝سعید نعیمی-کارشناس ارشد مهندسی زلزله

  ✅۲-پیشگویی زلزله

✅- اگرچه به لحاظ نظری با ثبت دائمی پارامترهایی چون کنترل تغییرات پوسته زمین و تنشهای داخلی آن،  کنترل برخی ویژگیهای فیزیکی ، خواص مغناطیسی و مقاومت الکتریکی و … امکان پیش بینی زلزله وجود دارد ولی در عمل تنها یک مورد موفق در تاریخ پیشگویی زلزله وجود دارد :

چینی ها در سال 1975 با زحمات مداوم و چندین ساله توانستند زلزله ” هایشانگ – هایچانگ ” را پیشگویی و مردم را به خارج شهر هدایت کنند.

بر پایهٔ نشانه‌های گزارش‌شده، وقوع احتمالی زمین‌لرزه پیش‌بینی شد و بیشتر جمعیت مسکون در سازه‌های ناایمن در منطقه تخلیه شدند.

یک روز پیش از زمین‌لرزهٔ اصلی دستور تخلیهٔ شهر هایچنگ با حدود ۱ میلیون نفر جمعیت صادر شد. تخمین زده می‌شود که جان ده‌ها هزار نفر به این طریق حفظ شد؛به طوری اگر تخلیه صورت نمی‌گرفت شمار کشته‌شدگان از ۱۵۰٬۰۰۰ نفر می‌گذشت.

شیوهٔ محلی ساخت خانه‌ها و زمان وقوع زمین‌لرزه (ساعت ۱۹:۳۰ به وقت محلی)، از دیگر عوامل کاهش شمار تلفات بوده است

پس از آن زلزله های مخرب زیادی در نقاط مختلف دنیا بوقوع پیوسته که علیرغم بررسی ها امکان پیشگویی دقیق فراهم نگردیده است لذا بطور کلی می توان گفت: 
اگرچه با توجه به سوابق تاریخی لرزه خیزی ، وجود گسل ها و سایر منابع لرزه زا ، محاسبه احتمال وقوع زلزله ای با بزرگی معین در یک منطقه امکان پذیر است ولی بر خلاف هیاهو و تبلیغات ، در عمل سود چندانی ندارد و باید ساختمانها را طوری ساخت که چنین زلزله محتملی را بدون انهدام طی کنند. یعنی برنامه ریزی و ساخت و ساز علمی و فنی و آمادگی برای زلزله های احتمالی مساله ای ساده تر و مطمئن تر از پیشگویی زلزله است.

✅ 3- واقعیت این هست ایران در کمربند زلزله قرار دارد و با نگرانیهای گذرا و هیاهو در زمان وقوع زلزله ها و تسلیت های مقامات و ….گرهی گشوده نخواهد شد ، باید با تکیه بر دانش فنی و استفاده از تجربه کشورهای دیگر و ساخت و ساز ایمن و اصولی ، رعایت و نظارت بر اجرای مقررات ملی ساختمان،  تداوم پژوهش های کاربردی و سرمایه گذاری در تولید مصالح مقاوم  وقوع تلفات مالی و جانی
را به حداقل برسانیم .

✅ ۴ – نکته آخر اینکه کمک رسانی به افراد و مناطق زلزله زده پس از وقوع حوادث موضوعی مهم بوده و می تواند در کاهش آلام و رنجهای مصیبت دیدگان نقش بسیاری داشته باشد اما باید این  کار بر اساس اصول علمی و مدیریت واحد بحران انجام گیرد لذا اگر تمایل و امکان کمک به آسیب دبدگان را دارید بهتر است از هم اکنون با تشکیل تیم های امداد و گرفتن آموزش های لازم برای آن  شرایط آماده گردید و در آن موقعیت نیز با مشورت و راهنمایی ان.جی.او ها و نهادهای تخصصی به این کار اقدام کنید.

برای درگذشتگان و آسیب دیدگان زلزله امروز دعا نموده  و امیدوارم همگان به ویژه مسئولین از این همه تلفات عبرت گرفته و علاوه بر نظارت مستمر بر ساخت و ساز از طریق اصلاح ساز و کار نهادهای تخصصی چون نظام مهندسی ساختمان  با استفاده از تجربه سایر کشورها مثلا با تقویت سیستم  نظارت، همچنین برنامه ای جدی برای مقاوم سازی و بهسازی لرزه ای  بناهای موجود و نوسازی بافت های فرسوده آغاز کنند.

منابع:
طراحی ساختمانهای مقاوم در برابر زمین لرزه   – مینورو واکایاشی

مهندسی زلزله،  مبانی و کاربرد – حسن مقدم

Handbook of earthquake engineering – F. Naim
طراحی بر اساس عملکرد ساختمانهای بتنی ، پایان نامه کارشناسی ارشد – سعید نعیمی

زلزله، چگونگی ایجاد ، امکان پیشگویی و راه های کاهش تلفات و خرابی ها – بخش اول